Vrijdag 03 april 2020
De geestelijke gezondheid van de topsporter
International Olympic Committee consensus statement (2019)
Door: Robbart van Linschoten, sportarts, hoofdredacteur Sport & Geneeskunde
De kern van topsport is het leveren van lichamelijke topprestaties. Dit kan door het oprekken van lichamelijke en geestelijke barrières, gedreven door talent, training en competitie. Dat is de buitenkant die het publiek ziet; dat is het scorebord, de wereldranglijst, de wereldrecords, de olympische medailles.
Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) heeft tijdens de periode van de vorige voorzitter Jacques Rogge, ruim 15 jaar geleden, zich nadrukkelijk gecommitteerd aan het beschermen van de gezondheid van de atleet. Vele consensusbijeenkomsten zijn er de laatste tien jaar gehouden rondom gezondheidsproblemen van de topsporter. In deze reeks volgt de bijeenkomst rond de mentale gezondheid van de topatleet. Ruim 23 experts op dit gebied werden uitgenodigd door het medisch-wetenschappelijk bureau van het IOC. Deze groep werd gevraagd antwoord te geven op de volgende drie vragen: 1) wat is de prevalentie, diagnose en impact van psychische problematiek op de prestatie van topsporters, 2) beoordeel en doe zo mogelijk aanbevelingen over de behandeling van deze stoornissen bij topatleten en 3) doe aanbevelingen over het terugdringen van negatieve invloeden van de sportomgeving op de mentale gezondheid van de atleet.
Het hierbij afgedrukte consensusverslag leest als een opsomming van alle psychische stoornissen waar mensen en dus ook topsporters aan kunnen lijden. Wie op de hoogte is van de problematiek en/of werkt als begeleider in de topsport, zal bij vele ziektebeelden en aandoeningen wel iemand op zijn netvlies krijgen waarmee hij of zij te maken heeft gehad. Specifiek worden benoemd slaapstoornis¬sen, eetstoornissen, depressieve klachten als uiting van overtraining of tijdens de transitie naar het ‘gewone’ leven. Daarnaast aandacht voor angst¬stoornissen en suïcide. De werkgroep komt tot de conclusie dat vergelijkend onderzoek met de gewone populatie beperkt is, maar dat vele stoornissen in dezelfde mate lijken voor te komen.
Met betrekking tot de behandeling van deze stoornissen komt de werkgroep tot de conclusie dat deze in de kern hetzelfde dient te zijn als voor de stoornissen bij niet-topsporters. Obstakels die worden genoemd bij het geven van effectieve zorg zijn: flexibiliteit bij het plannen van afspraken in samenhang met de competitie van de atleet, het betrekken van partners als relatieproblematiek de prestaties in de weg staan. Ook dienen psychotherapie en/of medicamenteuze behandeling te worden gestart bij matige tot ernstige klachten. Wat wordt afgeraden is om de coach of trainer als surrogaat voor de mentale behandeling te kiezen. De werkgroep erkent dat er gebrek is aan specifieke kennis omtrent effectief gebruik van psychofarmaca bij psychische stoornissen in de topsport. Middelen kunnen zowel prestatieremmend als prestatiebevorderend zijn. Slaapmedicatie (benzo-diazepines) en anti-depressiva kunnen leiden tot verminderde alertheid, gewichtstoename en daardoor prestatieverlies. Adequate antidepressiva daarentegen kunnen juist leiden tot het opklaren van het depressieve beeld en verbetering van de prestatie.
Het derde vraagstuk waar de commissie antwoord op probeerde te krijgen ‘wat kan de sportwereld doen om negatieve impact op de mentale status te beperken’ wordt in vrij algemene zin beantwoord. De trainer/coach wordt als speerpunt aangemerkt in de psycho-sociale ontwikkeling van topsporters. Kernbegrippen in deze ontwikkeling zijn: het stimuleren van mentale weerbaarheid en het vergroten van psychologische flexibiliteit en zelfvertrouwen. Evenals het leren aanpassen aan veranderende eisen als dat nodig is, maar wel binnen de set van eigen waarden.
De redactie beveelt lezing van het stuk aan, voor al diegenen die incidenteel of structureel met topsporters te maken hebben. Daarnaast is deze consensusverklaring ook een pleidooi om topsporters met psychische problemen op eenzelfde, juiste en effectieve manier te behandelen als de niet-top-sporter. De werkgroep beveelt aan om zich bewust te zijn van de mentale gezondheid van de atleet. Het zich alleen richten op de lichamelijke gezondheid en topprestatie doen afbreuk aan de invloed van de geestelijke gezondheid. Het is aangetoond dat psychische klachten en/of afwijkingen kunnen leiden tot lichamelijke klachten en blessures en het herstel ervan kunnen vertragen.
Vanwege de omvang van het artikel is het in het magazine Sport & Geneeskunde opgenomen in een ingekorte vorm, zonder tabellen en literatuurverwijzingen. Het volledige artikel is te raadplegen op Br J Sports Med. 2020 Jan;54(1):49-50. doi: 10.1136/bjsports-2019-101087
De originele versie downloaden kunt u hier en het complete artikel S&G hier
